Lillian Hellman, otobiyografik romanları ve tiyatro oyunlarıyla haklı bir üne sahip Amerikalı yazar. Lillian Hellman, Amerika’nın kültürel ve toplumsal yaşamında tüm ağırlığıyla varolmuş bir kişilik.
Lillian Hellman, hep sol eğilimli olmuş, hep politik bir karakter olarak bilinmiş, ama politikaya hiç bulaşmamış bir kimlik. Baskının zirve yaptığı MacCarty döneminde bile komünistlere karşı başlatılan cadı avının yürütme organı Amerikan Aleyhtarı Faaliyetleri Araştırma Komitesi tarafından sorguya çekildiğinde baskılara boyun eğmeyen, inancından asla taviz vermeyen, “Vicdanımı bu yılın modasına göre biçimlendiremem. Biçimlendirmeyi de istemem,” diyerek örnek bir onurlu duruş sergileyen ve bu sorgulamadan zaferle çıkan Lillian Hellman. Hep özgürlükleri savunun, bu uğurda dünyanın dört bir tarafında içsavaşları izleyen, Hemingway gibi İspanya içsavaşına katılan Lillian Hellman….
William Luce’ün yazdığı, Seçkin selvi’nin dilimize kazandırdığı ve İstanbul Şehir Tiyatroları’nda Aliye Uzunatağan tarafından yorumlanan Lillian, bize bu ünlü yazarı, yaşamı boyunca bencilliğe, ırkçılığa, haksızlığa karşı çıkmış Lillian Hellman’ı tanıtıyor. Lillian, kavgalarla, kıskançlıklarla, aşkla ve hep keyif alarak otuz yılını paylaştığı dostu, hayat arkadaşı ünlü polis romanları yazarı Dashiell Hammett’in hastanede, yoğun bakım odasının önündeki koridorda beklemektedir. Bu acı ve umutsuz bekleyiş sırasında Lillian adeta kendi kendisiyle konuşur, bölük börcük anılar birbirini izler ve Lillian bu süre içinde birçok şeyle, kendi kendisiyle, ailesiyle, otuz yıllık aşkı Hammett’le, çocukluğuyla, bohem hayatıyla… yüzleşir.
Yaşamının bir tür bilançosunu çıkarır adeta. William Luce’ün yapıtının eksenine Hammet’i yerleştirerek kaleme aldığı oyunun çok güçlü bir dramatik aksyonu var. Lillian Hellman’ı özellikle insan yönlerini öne çıkararak sahneye getirmesi oyuna otobiyografik özelliği dışında çok daha büyük bir boyut kazandırıyor. Kıskançlıklarıyla, hırçınlıklarıyla, sevgi ve nefretiyle, mücadeleleriyle, başkaldırılarıyla… hiçbir şeyden ödün vermeyen dimdik bir kadının yaşamına tanıklık ediyoruz.
Oyunu Seçkin Selvi’nin kusursuz çevirisinden izliyoruz. Seçkin Selvi adı çeviride doğru, güzel ve iyi çevirinin garantisidir, bunu çeviriyle yakından ilgilenen herkes bilir. “Lillian”da artık mükemmele ulaşmış sanki. Oyun boyunca anlamakta zorlanabileceğimiz tek bir cümle, kulağı tırmalayan tek bir sözcük bile yok. Türkçe su gibi akıp gidiyor ve bu türkçe Aliye Uzunatağan’ın dilinde bir başka güzelleşiyor.
Nurullah Tuncer bu oyun için, çok yerinde olarak, bir hastane koridoru tasarlamış. Açık renk duvarlar ve on bir tane beyaz, madenî hastane iskemlesi. Bu iskemleler sahnedeki oyuncuya da, yönetmene de yardımcı olmuş. Oyuncu çok amaçlı olarak kullanıyor bu iskemleleri, kâh kendi oturuyor, Kâh Hammett’i (sanal olarak) oturtuyor, kâh incir ağacı olarak kullanıyor… Lillian Helman’ın 1960’ların modasını yansıtan, kahramanın yapısına birebir uyan sade kostümleri Canan Göknil imzasını taşıyor.
Oyunda bir yalınlık, abartıdan özellikle kaçma ve bu yalınlık içinde bir görkem var. Orhan Alkaya’nın rejisinde de bunu fark ediyoruz. Oyun oldukça sakin başlıyor, anılar birbirini izledikçe çizgi yükseliyor ve bu sayede oyun son derece etkili bir kreşendoyla noktalanıyor. Kemal Yiğitcan’ın çok başarılı ışık tasarımı da oyuna büyük katkı sağlıyor.
Aliye Uzunatağan da yalınlığı içinde görkemli bir oyunculuk sergiliyor. İyi ve doğru oyunculuğun en güzel örneğini veriyor. Bir rolün en doğru biçimde nasıl yorumlanacağının dersini veriyor sanki. Daha sahneye çıktığı an seyirciyi etkisi altınaalmayı başarıyor ve oyun sonuna dek hiç kopmayan ilgisini üzerinde yoğunlaştırmayı biliyor. Kendisini bu rolde defalarca izlesem her seferinde ayrı bir zevk alacağımdan eminim. Sahne üzerinde yalan yanlış türkçeler izlediğimiz, ne oynadığı belli olmayan oyuncuların sahnelerde boy gösterdiği günümüzde Aliye Uzunatağan sığınabileceğimiz bir vaha sanki. Tiyatronun keyfini, tiyatronun hazzını, tiyatronun büyüsünü yaşamak için Lillian, kaçırılmaması gereken tek kişilik bir tiyatro şöleni.
YAŞAR İLKSAVAŞ
www.dirensanat.com
