Kapitalist toplum düzeninin ütopyası ‘Refah Toplumu’na ulaşmaktır. Bunun için teorisyenler modeller kurar, vaadlerde bulunur, ama bütün bunlar bir varsayıma dayanır: Herkes akılcıdır ve sisteme dışardan müdahale edilemez… Artık bu refah toplumuna ulaşmanın pek de böyle kolay olmadığı anlaşıldı. Kapitalizm başka araçlar kullanılıyor, hem de en acımasız, en şiddetli, en kanlı yöntemlerle. Tanık olduğumuz olaylar ortada…
Bu ütopyalara karşı distopyalar da üretenler var, ekonomide, siyasette, sanatta… Sanat dünyasında bu itirazları en yüksek sesle dile getirenlerden biri de Edward Bond. Yaşadığımız bunalımların, şiddetin, sosyal ve siyasal gelişmelerin doğal sonucu olduğunu dile getiren Bond, bu gidişin varacağı noktaları da en açık, en anlaşılır bir biçimde dile getiriyor. Edward Bond’u geçen mevsim yine BiTiyatro’nun sahnelediği ‘Kırmızı Beyaz ve Cahil’ ile halen Asmalı Sahne’de Tiyatro 70DK tarafından sahnelenen ‘Sandalye’ oyunlarından tanıyoruz. BiTiyatro Bond’un bir ‘distopya’ olarak tanımlayabileceğimiz ‘Hiç mi Bir Şeyim Yok’ oyununu sahneliyor.
‘Hiç mi Bir Şeyim Yok’ Bond’un ‘Sandalyeler’ başlığı altında topladığı üçlemenin ikinci oyunu. Kapitalist tüketim toplumunun zirvesini yaşayan ülkede insanlar o kadar tüketim çılgınlığına kapılmıştır ki; arabalarını özellikle duvara çarpıp hurda haline getirmektedirler. Sosyal ve siyasal gelişme benzersiz bir şiddeti doğurmuş sonunda her şey yok olmuştur. Tek çare geçmişi silmektir ve silinir de, şu veya bu şekilde. Kurulan milis güçleri, geçmişi hatırlamak isteyenleri, geçmiş anılarını toplayanları, tüketime özenenleri cezalandırmakta, yok etmektedir. Her şey tek tiptir, herkes tek düşünceyi onaylayacaktır. Artık herkes asgari ihtiyaçlarını karşılayabilmektedir ancak. İşte bu ortamda bir ‘alt oda’yı izletiyor bize Bond. Bir ‘karı-koca’dan ibaret çekirdek aile, birer iskemle ve bir masaya sahiptir. Bu eşyanın yeri bile işaretlenmiştir. Hiç bir şeyleri olmayan bu insanlar hayatlarına ilişkin sürekli kontrol altındadır ve hep birilerine hesap vermektedir. Kocanın işi yasalara uymayanları, yani sahip olma tutkularına yenilen insanları, yakalayıp şiddetle cezalandırmaktır. Bu şiddet ve korku sarmalındaki aileye bir konuk geliverir: Kızın erkek kardeşi… Düşünülmesinden korkulan şeyler açığa çıkar… Bu konuk hakkında yönetime hesap verilmesi gerekmektedir. Ayrıca bu konuk iki sandalyeye de ortak olacaktır. ‘Alt oda’da korkunç bir gerilim başlar: Varlıklarının kaynağı ve son sığınakları da elden gitmek üzeredir. Eğer uğruna yaşanacak bir amacınız ya da ‘bir şey’iniz yoksa…
Öncelikle BiTiyatro’yu seçtiği oyun açısından kutlamak gerekiyor. Yaşadığımız günlere çok uyan bir oyun ve sahneleme. Hele tiyatro adına izlediğimiz bunca ‘gösteri’ varken… Edward Bond’un oyununu Laçin Ceylan sahneye koyarken yazarın söylemek istediklerine çok sadık kalmış. Yanı sıra altını kalın çizgilerle çizmiş. O yoksunluğu, şiddeti, insanın sıkışmışlığını oyuncularını sahneye yerleştirmesinden, ses tonlarına kadar yarattğı atmosferle başarıyla yansıtıyor. İstanbul sahneleri Fatih Dokgöz ile çok iyi bir oyuncuya sahip oldu. Yılın iyi erkek oyuncularından biri, sesiyle, oyunculuğuyla, bakışlarıyla, sahnede duruşuyla mükemmeldi. Evren Kardeş de (‘Şeylerin Şekli’ unutulmazdı) korkuları, tedirginlikleri, acıları yansıtmada başarılıydı. Adıhan Şentürk ise iki oyun arkadaşından daha geride kaldı.
‘Hiç mi Bir Şeyim Yok’ izlenmesi gereken bir oyun, tüm karamsarlığı, umutsuzluğuna rağmen. Yaşadığımız günler çok mu iyimser… İyibir oyun, iyi bir sahneleme, iyi oyuncular.. Daha ne olsun….
Fotoğraf: Nurhan Çelik
Meraklısına:
Edward Bond’un iki kitabı (‘Sandalyeler Üçlemesi: Alt Oda – Sandalye – Hiçbir Şeyim Yok’ ile ‘Lear’) Mitos Boyut Yayınları tarafından yayımlandı.
Edward Bond hakkında akademik çalışma yapan ancak yayımlanmayan iki akademisyenin yazıları ise internet ortamında okunabilir:
Gökhan Biçer, ‘Edward Bond’un Diyalektik Tiyatrosu’
Gülsen Sayın Teker, İngiltere Tiyatrosunda Bir Şiddet Ozanı: Edward Bond
Hami Çağdaş
www.dirensanat.com
bitiyatro oyunları, bitiyatro oyunu hakkında yazılar, bitiyatro sahnesinde oynanan Hiç Mi Bir Şeyim Yok oyunu hakkında değerlendirme yazısı, bitiyatro oyun programı, bitiyatro oyuncuları, bitiyatro oyunlarını yöneten yönetmenler, bitiyatro hangi oyunları oynuyor
BiTiyatro’nun Hiç Mi Bir Şeyim Yok Oyunun Yönetmeni Laçin Ceylan ve Oyuncuları; Fatih Dokgöz, Evren Kardeş, Adıhan Şentürk
